-
1 ата-анасы белән
ма́том (ругать, поносить); на чём свет стои́т -
2 ата-ана
сущ.; собир.роди́тели || роди́тельский ( дом)ата-ана турында кайгырту — забо́титься о роди́телях
ата-ана канаты астында — под роди́тельским кры́лышком
ата-аналар көне — роди́тельский день
- атадан-анадан калуата-ана - алтын канат — (посл.) оте́ц и мать что кры́лья золоты́е
••ата-анасы белән сүгү — руга́ть (обруга́ть, поноси́ть, крыть) ма́том (помина́я мать и отца́)
- ата-анасы юката-анасы белән сүгенү — руга́ться (брани́ться) ма́том; матери́ться прост.; руга́ться, помина́я отца́ и мать || ма́терная ру́гань (брань); мат
- атасы-анасы юк -
3 ата-баба
сущ.; собир.пре́дки, прароди́тели, пра́щуры; де́ды, отцы́; пра́отцы устар. || родово́й, фами́льныйата-баба нигезе — родова́я уса́дьба
••ата-баба күрмәгәнне күрү — терпе́ть (натерпе́ться, перетерпе́ть, пережива́ть/пережи́ть, переноси́ть/перенести́, испы́тывать/испыта́ть) неслы́ханные (неви́данные) бе́дствия (беды, мучения, лишения, трудности и т. п.)
ата-бабадан калган — насле́дственный, унасле́дованный (от отцо́в, от пре́дков); доста́вшийся (оста́вшийся) от пре́дков (отцо́в); фами́льный (герб, драгоценности)
-
4 риза
I ри́засущ.ри́заатлас риза кигән поп — поп в атла́сной ри́зе
II 1. ри́запатша ризасы — ца́рская ри́за
модальн. сл.1)а) согла́сен (с кем-л.; чем-л.)бөтенесе белән дә риза — со всем согла́сен
төнлә эшләргә дә риза — согла́сен и но́чью рабо́тать
кандала кан эчү өчен ярыкта яшәргә дә риза посл. — клоп согла́сен (гото́в) и в щёлочке жить, лишь бы кровь пить
б) в знач. прил. согла́сный; согласи́вшийсяукырга китәргә риза кешеләр — лю́ди, согла́сные (согласи́вшиеся) пое́хать учи́ться
2)үз өендә кара икмәккә риза — в своём до́ме (у себя́ до́ма) согла́сен и на чёрный хле́б
тормышыннан риза түгел — не дово́лен свое́й жи́знью
азга да риза — дово́льствуется ма́лым
б) в знач. прил. дово́льный, удовлетворённый2. ри́заэшеннән риза кешеләр — лю́ди, дово́льные свое́й рабо́той
сущ.; см. ризалыката-анасы ризасыннан башка — без согла́сия роди́телей
- риза итүике якның ризасы белән — по обою́дному согла́сию
-
5 ана
1. сущ.1) мать; ма́тушка народно-поэт. || матери́нскийана мәхәббәте — любо́вь ма́тери; матери́нская любо́вь
ана сөте — матери́нское молоко́
ана ягыннан кардәш — ро́дственник с матери́нской стороны́
ана күңеле балада, бала күңеле далада — (посл.) мы́сли ма́тери - де́ти, мы́сли дете́й - сте́пи (т. е. мысли каждого поколения обращены в своё будущее)
ана сөте белән кермәгән (кермәсә), тана сөте белән керми (кермәс) — (посл.) горба́того моги́ла испра́вит (букв. чего́ не всоса́л с матери́нским молоко́м, того́ не впита́ешь с коро́вьим)
2) са́мка; ма́тка ( у животных) || ма́точныйпоши анасы — са́мка лося́
корт анасы — пчели́ная ма́тка
фермадагы нәсел аналары — племенны́е ма́тки на фе́рме
сарыкларның аналар саны — ма́точное поголо́вье ове́ц
3) в притяж. ф. анасы мать, ма́тка ( у животных)бәрәннәр аналары янына йөгереп килделәр — ягня́та сбежа́лись к свое́й ма́тери
4) в обращении мужа к жене анасы мать, ма́мочка2. прил.1) биол. матери́нский; же́нскийана күзәнәк — матери́нская кле́тка
үсемлектәге ана чәчәкләр — же́нские цветки́ у расте́ний
2) зоол. са́мкаана балык — ры́ба-са́мка
•- ана арыслан
- ана аю
- ана бер, ата башка
- ана болан
- ана бөркет
- ана буйвол
- ана булу
- ана бурсык
- ана бүре
- ана бытбылдык
- ана дуңгыз
- ана дөя
- ана зубр
- ана ишәк
- ана каз
- ана каптырма
- ана керпе
- ана кеше
- ана корт
- ана көртлек
- ана купшыл
- ана куян
- ана күгәрчен
- ана күркә
- ана лачын
- ана мәче
- ана песи
- ана морж
- ана поши
- ана сандугач
- ана сайгак
- ана суер
- ана сыерчык
- ана тавис
- ана терлек
- ана торна
- ана төлке
- ана фазан
- ана кыргавыл
- ана фил
- ана хайван
- ана чыпчык
- ана чүрәкәй
- ана эт
- ана юлбарыс
- ана ягыннан
- аналарны һәм балаларны саклау
- ананың бабасы••ана итәгеннән (чабуыннан) аерыла алмау — ирон. не мочь (смочь) вы́йти из-под опе́ки (кры́лышка) ма́тери; не мочь (смочь) оторва́ться от матери́нского подо́ла
ана итәгеннән төшү (аерылу) — ирон. вы́йти из пелёнок
ана куеныннан чыкмаган (чыгып җитмәгән) — ирон. из пелёнок ещё не вы́шел
ана сөте белән керү (сеңү) — быть впи́танным с молоко́м ма́тери (матери́нским молоко́м); всоса́ть с молоко́м (ма́тери); впита́ть с молоко́м ма́тери
ана теле белән — родны́м языко́м (говори́ть, объясня́ть, спра́шивать и т. п.); ср. ру́сским языко́м
анадан туган — рождённый же́нщиной (от же́нщины) (т. е. обыкновенный, смертный)
аналары бер кояшта киндер (тукмаклаган) — ирон.; шутл. под одни́м со́лнцем о́нучи суши́ли (т.е. не являются даже отдалёнными родственниками)
анасы яламаган — бран. непутёвый, непутёвая
- ана булырдайанасының баласы — ирон. ма́менькин (мама́шин, ма́тушкин) о́тпрыск (дитя́); весь в (свою́) мать (ма́тушку, ма́меньку, ма́му); ≈≈ какова́ мать, тако́в и о́тпрыск (дитя́)
- ана булырга ярарлык
- ана кебек
- анадан тума
- анасы кызы
- анасы улы
- анасы малае
См. также в других словарях:
ияртү — 1. (Ияртү (1 3) ) 2. Үзең белән алу, үзеңнән калдырмау 3. юкл. Арттан җиткермәү ат белән куалар, ә ул ияртми дә 4. Кызның ата анасы ризалыгыннан башка өйләнү; ябыштырып чыгару … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
креол — Африкада һәм Латин Америкасында элек Европадан күчеп килгән кешеләр нәселеннән булган ак тәнле кеше 2. Ата анасы ике төрле расадан булган кеше (мәс. португал белән индеец) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аталы-аналы — 1. Атасы һәм анасы булган 2. рәв. Ата белән ана бергәләп … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге